Biologische bestrijding muggen schadelijk voor libellen

Nature Today: In Duitsland is recent onderzoek gedaan naar het effect van middelen als BTi om muggenlarven te bestrijden. Daarover is nu een artikel verschenen. In een experiment van de Universiteit van Koblenz-Landau zijn poeltjes met BTi behandeld en is gekeken wat de effecten zijn. Het middel doodt alleen muggen, maar niet alleen steekmuggen. Het aantal dansmuggen nam ook met 41 procent af ten opzichte van de controlepoeltjes. Dansmuggen steken niet en zijn onschadelijk. Ze zijn juist belangrijk in dit soort ecosystemen, vooral doordat ze met heel veel zijn. Daarmee vormen ze stapelvoedsel voor veel in het water levende dieren als kikkers, padden en salamanders, en hun larven. Ook de larven van libellen zijn echte vleeseters die veel muggenlarven verorberen. Bij deze poeltjes zijn dan ook de larvenhuidjes van libellen verzameld om te zien of de toediening van BTi indirect ook effect op libellen heeft. Lees verder >>>>

Massale voortplanting Zadellibel in Nederland en België

De zadellibel is een Zuid-Europese libel, die soms in lage aantallen in ons land werd gezien. In juni 2019 was er echter een invasie van de Zadellibel in Nederland en België. Dit resulteerde in veel waarnemingen op verschillende locaties, maar ook de allereerste voortplanting van de Zadellibel op allerlei plekken in beide landen in de zomer van 2019. Nu is er een artikel over verschenen.

Zadellibellen (Anax ephippiger) zijn uitstekende vliegers en zijn vrij algemeen in de droge streken van Noord-Afrika en het Midden-Oosten. Daar planten ze zich voort in droogvallende plassen of in tijdelijke plasjes die ontstaan na de geringe regenval. Omdat de habitat maar kort beschikbaar is, verloopt de larvale ontwikkeling vrij snel en trekken ze in de regel weg van hun voortplantingsbiotoop, waarbij ze zeer grote afstanden kunnen afleggen en waarbij ze ook ’s nachts vliegen. De levensduur van een imago (volwassen insect, red.) bedraagt al snel vele maanden waarbij ze zelfs een jaar oud kunnen worden. De laatste tien jaar wordt de Zadellibel elk jaar in ons land gezien en dat zijn meestal waarnemingen van volwassen dieren in de kustregio >>>>.

Brachytron 23 (1/2)

Brachytron 23(1/2) december 2022

In dit nummer onder andere artikelen over de invasie en eerste voortplanting van de Zadellibel (Anax ephippiger) in 2019 in Nederland en België. Zal vanaf half februari 2023 verschijnen. De inhoud van de editie is hier te zien.

Hoe was het libellenjaar 2022?

NatureToday 19-1-2023: Het valt op dat in 2022 vooral de voorjaarssoorten het beter hebben gedaan dan gemiddeld. Dat zijn bijvoorbeeld azuurwaterjuffer, variabele waterjuffer, grote roodoogjuffer, smaragdlibel, beekoeverlibel, bruine korenbout, gevlekte witsnuitlibel, glassnijder en vroege glazenmaker. Soorten met een vliegpiek later in het seizoen deden het vaak wat minder goed. Dat geldt bijvoorbeeld voor blauwe glazenmaker, bruine glazenmaker, gewone pantserjuffer, kanaaljuffer en watersnuffel. Mogelijk is dit een gevolg van de droge zomers: kleine wateren die in de loop van het seizoen droogvallen, hadden vaak in het voorjaar nog wel water, zodat de aanwezige larven gewoon konden ontwikkelen en uitsluipen. Van de soorten die in de zomer uitsluipen, zijn veel larven waarschijnlijk vroegtijdig gestorven in de drooggevallen wateren. Lees verder >>>

Tekst: Gerdien Bos en Roy van Grunsven, De Vlinderstichting

100 jaar libellen onderzoek

In de afgelopen 100 jaar zijn libellen afgenomen en hersteld door habitatherstel en klimaatverandering

De beschikbaarheid van libellengegevens in Nederland over een periode van meer dan 100 jaar gaf onderzoekers de mogelijkheid om lange termijn veranderingen in de grootte van het verspreidingsgebied kwantitatief te beoordelen.
Voor bijna alle Nederlandse libellensoorten zijn trends beoordeeld en de trends zijn vervolgens samengevat in Multi-Species Indicators door het geometrische gemiddelde van de soortindices te nemen.
Over het algemeen namen libellen tussen de periode 1850–1950 en 1975–1990 sterk af. In de periode daarna vonden sterke stijgingen plaats, waarbij veel soorten hun eerdere achteruitgang compenseerden. De factoren die de veranderingen bij libellen aanstuurden, verschoven in de loop van de tijd. Tot 1975 namen libellensoorten af als gevolg van verslechtering van de watersystemen. Na 1975 hebben zowel klimaatverandering als habitatherstel bijgedragen aan het herstel van veel soorten. Het herstel van libellengemeenschappen waren het meest succesvol in stromend water en het minst effectief in wateren in heidegebieden.

Arco J. van Strien & Roy H.A. van Grunsven 2023. In the past 100 years dragonflies declined and recovered by habitatrestoration and climate change.

Dragonflies & damselflies model organisms for ecological and evolutionary research. 2nd edition

Dit boek documenteert de nieuwste ontwikkelingen in de libellenbiologie. Ondanks dat de Odonata een van de kleinste insectenorden vormen, bieden libellen een aantal voordelen voor zowel laboratorium- als veldonderzoek. Dit onderzoek levert een cruciale bijdrage aan de vooruitgang van ons begrip over insectenecologie en -evolutie. Deze nieuwe editie biedt een kritische samenvatting van de belangrijkste ontwikkelingen op deze gebieden.

De redacteuren van het boek hebben een nieuwe reeks bijdragen samengesteld uit diverse geografische gebieden van zowel junior als senior onderzoekers in de libellenbiologie. Deze omvatten theoretische en toegepaste hoofdstukken (inclusief die over bescherming en monitoring), alsmede een uitgebalanceerde keuze uit opkomende (bijv. moleculaire evolutie) en gevestigde onderzoeksthema’s. Ook worden suggesties gedaan voor toekomstig onderzoek.

Dragonflies and Damselflies is geschikt voor afgestudeerde studenten en onderzoekers in de entomologie, evolutionaire biologie, populatie- en gedragsecologie, gemeenschapsecologie en conservatiebiologie. Het is van bijzonder belang voor degenen die aan insecten werken en een onmisbare referentietekst voor libellenbiologen.

Córdoba-Aguilar, A., C. Beatty & Jason Bried 2022
Dragonflies & damselflies model organisms for ecological and evolutionary research. 2nd edition
Oxford University Press, 459 pp.

LVV Libellenstudiedag 18 februari 2023

Programma

9.30

  • Onthaal met thee en koffie

10.00-11.30

  • Een nieuwe Rode lijst van de libellen van Europa
    • Geert De Knijf, Magnus Billqvist, Roy van Grunsven, Florent Prunier & Damjan Vinko 
  • 25 jaar libellenmonitoring in Nederland
    • Roy van Grunsven
  • De grote libellenquiz
    • Anny Anselin & Hilde Vandevoorde

11.30-12.00

  • pauze

12.00-13.00

  • Algemene ledenvergadering LVV vzw

13.00-14.00

  • middagpauze 

14.00-15.00

  • Oplossing en uitslag quiz
    • Anny Anselin & Hilde Vandevoorde
  • Libellengemeenschappen van poelen, vijvers en meren in Vlaanderen: een analyse op basis van losse waarnemingen met complexe statistische modellen
    • Maxime Fajgenblat, Robby Wijns, Geert De Knijf, Robby Stoks, Pieter Lemmens, Thomas Neyens & Luc De Meester

15.00-15.40

  • pauze 

15.40-17.00

  • De verovering van Spanje door het lantaarntje: evolutie in actie?
    • Sarah Jorissen & Janne Swaegers 
  • Gedifferentieerd krabbenscheerbeheer voor het behoud van de Groene glazenmaker en andere karakteristieke macrofauna
    • Sytske Lankreijer
  • Profiel van de libellenwaarnemer anno 2023
    • Hannes Ledegen

17.00

  • Receptie 
     

18.30

  • gezamenlijk etentje in het Via Via restaurant in Mechelen. Indien je geïnteresseerd bent, laat je best iets weten aan info@odonata.be voor 10 februari. 
      

Praktisch

Inschrijving:

De studiedag is gratis voor LVV-leden. Niet leden betalen 5 euro. 
Gelieve in te schrijven via de website

Tijdens de pauzes zal er een boekenstand aanwezig zijn.

Hoe te bereiken:

Het Natuurpunt huis (Michiel Coxiestraat 11, Mechelen) ligt op een paar honderd meter van het station Mechelen (Lijn Antwerpen-Brussel). Voor de route met de auto verwijzen we naar de site van Natuurpunt – www.natuurpunt.be.

Hittegolf bracht Afrikaanse oranje zonnewijzer naar België

Afgelopen zomer werd de Oranje zonnewijzer (Trithemis kirbyi) tweemaal geobserveerd in het zuiden van België, meteen de eerste waarnemingen voor ons land.
“Op 22 juli en op 2 augustus 2022 werd telkens een mannetje, mogelijk hetzelfde individu, waargenomen aan de Semois respectievelijk in Chassepierre en in Lacuisine, beiden in Florenville. Dit is meteen de meest noordelijke waarneming van deze soort in Europa. Het opduiken van deze soort in België valt samen met de warme zomer van 2022, toen het kwik klom tot 38,1°C in Ukkel”, zegt Geert De Knijf (INBO en Libellenvereniging Vlaanderen).

Libellen in de kou

De afgelopen elf jaar is in Duitsland onderzoek gedaan naar libellen in het najaar wanneer de luchttemperatuur niet meer zo hoog is als in het voorliggende vliegseizoen. Libellen hebben een hoge lichaamstemperatuur nodig om actief te zijn. Hierbij is de temperatuur van de vliegspieren het belangrijkst. Bruinrode heidelibellen hebben een temperatuur van ongeveer 15 graden nodig om te kunnen vliegen, maar idealiter hebben ze een temperatuur van 30 graden of hoger. Ze kunnen zich opwarmen door spieractiviteit of zonnewarmte gebruiken. Opwarmen met spierkracht kost veel energie en dat zullen ze dan ook alleen doen als het nodig is. Bruinrode heidelibellen overnachten in bomen en komen als het zonnig is naar beneden om te zonnen, te jagen en voort te planten. Hierbij reageren ze heel snel op het doorbreken van de zon. Ze gebruiken spieractiviteit om op te warmen en naar een zonplek te vliegen. Een zonplek is bij voorkeur iets met een lichte ondergrond zoals droog, dood hout of berkenstammen; deze reflecteren de zonnewarmte en warmen zelf ook snel op. Lees verder het bericht op Nature Today >>>

Tekst: Roy van Grunsven

Artikel Borkenstein & Jödicke (download artikel)